Usługi HR: agencje zatrudnienia czeka trudny rok

Przeczytaj także: PARP: na bezrobociu o 20% Polaków więcej niż rok temu

Spadek liczby zatrudnionych pracowników tymczasowych oraz mniejsze zapotrzebowanie na rekrutacje stałe to efekty niepewności gospodarczej. Dodatkowo zmieniająca się sytuacja demograficzna oraz spadek napływu migrantów to czynniki, które w przyszłości mogą wywołać kolejne wyzwania i wymusić wdrożenie nowych strategii zatrudnienia.

Brakuje wykwalifikowanych pracowników

Według prognoz Komisji Europejskiej, stopa bezrobocia w Polsce w 2025 roku ma wynieść 2,8%, co plasuje Polskę w czołówce krajów Unii Europejskiej o najniższym poziomie bezrobocia.

Niski poziom bezrobocia sprzyja pracownikom, jednak dla pracodawców oznacza trudności w rekrutacji odpowiednio wykwalifikowanej kadry. Wielu pracodawców zgłasza problemy ze znalezieniem pracowników posiadających niezbędne kompetencje i doświadczenie. Jednocześnie badania obrazujące nastroje pracowników wskazują rosnącą obawę o utratę zatrudnienia.

W ubiegłym roku wzrosła liczba zwolnień grupowych i pojawiają się kolejne doniesienia o zakładach pracy, które ograniczają lub likwidują swoją działalność w Polsce, co ma ogromny wpływ na panujące nastroje. Warto zwrócić uwagę, że wzrost zwolnień grupowych dotyczył przede wszystkim sektora publicznego, jeśli chodzi przedsiębiorców prywatnych – nie odbiega znacznie od średniej wieloletniej. Niemniej jednak, o ile fala zwolnień w sektorze finansowym kilka lat temu przebiegła bez skutków ubocznych w postaci rosnących niepokojów, gdy mówimy o likwidacji zakładów produkcyjnych znanych marek to wpływa na emocje znacznie bardziej - komentuje Anna Wicha, prezes Polskiego Forum HR.

Rosną koszty pracy

Rosnące koszty pracy to kolejna charakterystyka naszego rynku, mająca kluczowe znaczenie w podejmowaniu decyzji o tworzeniu nowych miejsc pracy, ale nie tylko.

Koszty pracy w Polsce rosną o około 13% rocznie, to najszybciej rosnący element wszystkich kosztów operacyjnych przedsiębiorstw. W takiej sytuacji skłonność do inwestowania w technologie poprawiające efektywność procesów powinna rosnąć. Tak się jednak nie dzieje. Inwestycje w 2024 roku pozostały na niskim poziomie. Rodzi to obawy o utrzymanie konkurencyjności polskiej gospodarki – dodaje Wojciech Ratajczyk, członek zarządu Polskiego Forum HR.

Obszarów wymagających uwagi jest więcej. W ciągu najbliższej dekady w wyniku zmian demograficznych liczba pracowników spadnie o ponad 12%. Szczególnie mocno odczuje to sektor produkcji oraz ochrony zdrowia.

Jednocześnie obserwujemy słabnącą dynamikę napływu cudzoziemców podejmujących pracę w Polsce. To bardzo niepokojący sygnał.

Najliczniejszą grupę cudzoziemców na polskim rynku pracy nadal stanowią obywatele Ukrainy. Jednak ich udział w rynku maleje, głównie przez odpływ do Niemiec i innych krajów UE. Pracodawcy zastanawiają się jak na tę sytuację wpłynie zakończenie wojny w Ukrainie. Szacujemy, że większość uchodźców zostanie w Polsce, ale mimo wszystko wyjazd nawet 20% Ukraińców może zaboleć polski rynek pracy. W ostatnim czasie wzrosła natomiast liczba migrantów z bardziej odległych państw, jak Nepal, Kolumbia, Filipiny czy Indie. Polska zaczyna przyciągać migrantów z Azji czy Ameryki Południowej, stanowiąc dla nich atrakcyjne miejsce pracy, lecz ograniczenia wizowe hamują napływ nowych pracowników. Konieczne jest wdrożenie jasno określonej polityki migracyjnej. To zwiększy atrakcyjność Polski jako rynku pracy oraz strefy inwestycyjnej dla przedsiębiorców – komentuje Tomasz Dudek, Managing Director CEE, OTTO Work Force Central Europe.

51% pracowników tymczasowych to cudzoziemcy

Już 51% pracowników tymczasowych w Polsce stanowią obywatele państw trzecich, ich udział z każdym rokiem jest coraz większy. R. pr. Liliana Strupp, wiceprezes Polskiego Forum HR oraz Director Legal & Public Affairs w Randstad Polska zwraca uwagę na toczące się obecnie prace nad zmianami legislacyjnymi dotyczącymi zatrudniania cudzoziemców:

Rząd zapowiedział wycofanie się z pomysłu wprowadzenia ograniczenia uzyskania zezwolenia na pracę tylko w przypadku umów o pracę. Nie do końca jednak tak się stało, ponieważ procedowany obecnie projekt ustawy uniemożliwia uzyskanie zezwolenia (lub wpisu oświadczenia o powierzeniu pracy) dla cudzoziemców zatrudnionych przez agencje pracy tymczasowej na umowy cywilnoprawne. To zapis dyskryminujący, którego konsekwencją, jeśli zostanie utrzymany, będzie sytuacja gdy w jednym zakładzie pracy zadania, które zgodnie z prawem mogą być wykonywane na podstawie umowy prawa cywilnego będą realizowane przez pracownika tymczasowego - cudzoziemca, który nie musi posiadać zezwolenia na pracę lub oświadczenia, a zatrudnienie pracownika tymczasowego – cudzoziemca, który musi takie zezwolenie lub oświadczenie posiadać będzie prawnie niedopuszczalne.

Spada liczba pracowników tymczasowych

Od wielu lat obserwujemy spadającą liczbę pracowników tymczasowych w Polsce. Rok 2024 nie był wyjątkiem. Firmy członkowskie Polskiego Forum HR zatrudniały w ubiegłym roku 165 tysięcy pracowników tymczasowych, o 10% mniej niż w poprzednim roku. W podobnym tempie zmalała liczba godzin przepracowanych w tej formule w przeliczeniu na pełne etaty. Jednocześnie firmy członkowskie Polskiego Forum HR odnotowały w ubiegłym roku obroty w zakresie pracy tymczasowej na poziomie ponad 4,5 mld PLN. Oznacza to wzrost rok do roku o 2%, co w głównej mierze jest konsekwencją wzrostu poziomu wynagrodzeń.

2024 rok był okresem relatywnej stabilizacji w obszarze zatrudnienia, ale nie powinniśmy dać zwieść się samym cyfrom. Na uwagę zwraca istotna zmiana struktury zapotrzebowania na pracowników tymczasowych, spowodowana koniunkturą w poszczególnych branżach oraz międzynarodową sytuacją gospodarczą, przede wszystkim za naszą zachodnią granicą. Zatrudnienie w istotnym dla gospodarki sektorze automotive wyraźnie zmalało, a dane z początku roku nie wskazują na to, by sytuacja ta miała ulec poprawie. Jednocześnie widoczny jest trend wzrostowy w przypadku przechodzącej transformację technologiczną logistyki, która staje się coraz ważniejszym pracodawcą - komentuje Antonio Carvelli, Vice President Gi Holding Group.

Na sytuację w sektorze motoryzacyjnym zwraca uwagę również Anna Czubak, członkini zarządu Exact x Forestall:

Spadek aktywności inwestycyjnej na europejskim rynku automotive wywołuje rosnącą niepewność wśród firm. Trudności w długoterminowym planowaniu produkcji oraz rosnące koszty pracy zmuszają przedsiębiorstwa do zmiany priorytetów. Skutkiem tego są zwolnienia oraz mniejsze zapotrzebowanie na pracowników tymczasowych. Raport „MotoBarometr 2024” podkreśla, że tempo redukcji zatrudnienia rośnie od ponad roku i najprawdopodobniej utrzyma się w kolejnych miesiącach. W obliczu dynamicznych oczekiwań klientów i niepewnej sytuacji w sektorze, firmy poszukują nowych rozwiązań. Outsourcing staje się atrakcyjną alternatywą, oferując szybką reakcję na wyzwania, optymalizację kosztów i zwiększenie konkurencyjności. Poprzez przeniesienie procesów okołobiznesowych na zaufanych partnerów klienci zyskują możliwość skoncentrowania się na kluczowych obszarach swojej działalności. Przekłada się to na lepsze wyniki finansowe i umożliwia zachowanie stabilności operacyjnej.

Wzrost zapotrzebowania na usługi outsourcingowe, do których dla potrzeb statystycznych wliczamy również inne formy zewnętrznego zatrudnienia niebędące pracą tymczasowa (np. IT contracting) widać również w wynikach firm członkowskich, gdzie wartość tego rynku wzrosła o 11%, osiągając poziom 1,8 mld PLN.

Rynek usług rekrutacji stałych nadal zmaga się z trudnościami. Po dynamicznych wzrostach w latach 2021–2022 nastąpiło wyraźne spowolnienie. W 2024 roku obroty firm członkowskich w zakresie rekrutacji na rzecz polskich pracodawców wyniosły 286,5 mln PLN, co oznacza spadek o 4% w porównaniu do roku poprzedniego. Trend ten wskazuje na większą ostrożność firm w podejmowaniu decyzji kadrowych, co jest efektem niepewności gospodarczej i zmieniającej się sytuacji na rynku pracy.

Spowolnienie w branży IT

W 2024 roku polski rynek pracy ukazał dynamiczny obraz pełen kontrastów. Podobnie jak rok wcześniej, wiele rekrutacji było efektem rotacji kadry, a nie powstawania nowych etatów. Szczególnie widoczna była zmiana w branży technologicznej – sektor, który jeszcze niedawno bił rekordy, teraz wyraźnie zwolnił. Brak świeżych inwestycji odbił się na liczbie ofert dla specjalistów IT. Zupełnie inny trend panował w obszarze sprzedaży. To właśnie specjaliści z tym profilem zawodowym cieszyli się największym zainteresowaniem pracodawców – dla nich rynek pracy w 2024 roku pozostawał otwarty szerzej niż dla jakiejkolwiek innej grupy – komentuje Radosław Szafrański, Managing Director Page Group.

Na sytuację w sektorze IT w nieco innym kontekście zwraca uwagę również Michał Młynarczyk, członek Zarządu Polskiego Forum HR, CEO Devire Group:

Rozwój sztucznej inteligencji ma ogromny wpływ na zachowania przedsiębiorców. Nikt nie chce zostać w tyle, stąd wzmożone zainteresowane specjalistami, który mogą w tym pomóc, w szczególności w obszarze cyberbezpieczeństwa, rozwiązań chmurowych AI i ERP. Jednocześnie programiści, który do tej pory stanowili elitę w środowisku IT tracą na znaczeniu, ich wynagrodzenia spadają nawet o kilkanaście procent.

Polscy pracownicy od wielu lat stanowią integralną cześć europejskiego ekosystemu rynku pracy. W ubiegłym roku odnotowaliśmy jednak znaczący spadek jeśli chodzi o wyjazdy do pracy za granicą. W obszarze rekrutacji międzynarodowych (których konsekwencją jest zatrudnienie bezpośrednie u zagranicznego pracodawcy) spadek ten wyniósł 8%, w zakresie delegowania pracowników (kiedy pracownik zatrudniany w Polsce i delegowany do wykonywania zadań na rzecz zagranicznego pracodawcy) 3%.

Nie tylko polscy pracodawcy zachowują ostrożność w zakresie zatrudnienia. Sytuacja gospodarcza w wielu krajach europejskich jest obecnie dość niestabilna, co wpływa na decyzje dotyczące rekrutacji. Z drugiej strony, rosnące wynagrodzenia w Polsce mogą zmniejszyć chęć do wyjazdów do pracy za granicę.

Innym obszarem działalności członków Polskiego Forum HR, który odnotował spadki w ubiegłym roku jest RPO (Recruitment Process Outsourcing) – to kompleksowa usługa pełniąca rolę działu rekrutacji klienta poprzez przejęcie i zarządzanie częścią lub całością procesu rekrutacji oraz powiązanych z nim relacji partnerskich w łańcuchu dostaw, zapewniając niezbędne umiejętności, działania, narzędzia, technologie i metodologie procesowe. Obroty w zakresie RPO wyniosły w ubiegłym roku 96 mln PLN, o 20% mniej niż w poprzednim roku.

Spadek obrotów w RPO to wynik kilku czynników, między innymi zmniejszonej liczby inwestycji, szczególnie w sektorach SSC /BPO, produkcji i IT. Jest to efekt korekty globalnych priorytetów, skupiających się na optymalizacji procesów, poprawie produktywności pracowników, dalszej inwestycji w sztuczną inteligencję i ostrożnym podejściu do dodatkowych kosztów.

Jednocześnie te trendy napędzają transformację usług RPO, stwarzając perspektywy dalszego rozwoju i pozytywne prognozy na 2025 rok i kolejne lata. W 2024 roku polski rynek pracy przeszedł istotne zmiany, napędzane automatyzacją i restrukturyzacją, co skutkowało licznymi zwolnieniami, szczególnie w sektorze publicznym, motoryzacyjnym i meblarskim. W 2025 roku firmy koncentrują się na upskillingu i reskillingu pracowników w odpowiedzi na rosnącą rolę technologii oraz zielonej transformacji, co zwiększa zapotrzebowanie na usługi career management - komentuje Szymon Rudnicki, Talent Solutions Director, ManpowerGroup.

Wzrost zainteresowania upskillingiem i reskillingiem widać w wynikach Polskiego Forum HR, gdzie obroty w zakresie usług career management wzrosły o 27%. Stanowią one nadal niewielką część obrotów całkowitych, ale w kontekście wyzwań związanych z niedopasowaniem kompetencyjnym jej znaczenie z pewnością będzie rosło.

Za nieodzownymi zmianami w strukturze zatrudniania idą kluczowe dla przyszłości rynku pracy zjawiska związane z jego elastycznością oraz re- i upskillingu. Z danych rynkowych, w tym z „Barometru Rynku Pracy” Gi Group wynika, że o ile pracujący są z roku na rok coraz bardziej otwarci na tego rodzaju zmiany, o tyle pracodawcy nie korzystają z tych rozwiązań w wystarczającym zakresie. Niezbędne jest również – o ile nie przede wszystkim – odpowiedzialne wsparcie państwa, by zapewnić Polakom bezpieczeństwo zatrudnienia – dodaje Antonio Carvelli.

Rok 2025 też będzie trudny

Podsumowując, rok 2024 mimo, że stabilny jeśli chodzi ogólny obraz, to jednak był wyzwaniem dla agencji zatrudniania. Kolejny najprawdopodobniej nie będzie dużo lepszy. Zdaniem Wojciecha Ratajczyka sytuacja nie ulegnie zmianie:

Myślę, że 2025 rok przyniesie nam dalszą stagnację, która jednak nie będzie miała negatywnych skutków dla generalnej sytuacji na rynku pracy. To konsekwencja zmian demograficznych i kurczących się zasobów rynku pracy. Pracodawcy będą zatrudniać, ale nadal ostrożnie, inwestycje może nieco napędzą środki z KPO, ale na efekty dla rynku pracy jeszcze chwilę poczekamy.

Nieco bardziej optymistycznie wypowiada się Anna Wicha

Grudzień 2024 i styczeń tego roku, przyniosły dwucyfrowe wzrosty w liczbie publikowanych ofert pracy. Prognozy na 2025, przynajmniej te na pierwszy kwartał, mówią że ponad 35% pracodawców będzie zatrudniać pracowników. To nastraja optymizmem, ale nie liczę na szczególnie duże wzrosty zarówno jeśli chodzi o pracę tymczasową, jak i rekrutacje stałe. Myślę, że będą, ale tylko jednocyfrowe.